Twee keer per jaar gebeurt het: ineens is het een uur vroeger of later dan je dacht. Je telefoon, laptop of slimme horloge past de tijd automatisch aan, zonder dat jij iets hoeft te doen. Maar hoe weet je computer eigenlijk wanneer het wintertijd wordt? En hoe kan dat zelfs werken als hij geen internet heeft?
Laten we dat stap voor stap bekijken.
Tijdzones en de interne klok
Elke computer heeft een interne klok — een soort mini-horloge op het moederbord. Die klok loopt altijd door, zelfs als de computer uitstaat. Daarnaast weet de computer in welke tijdzone hij zich bevindt, bijvoorbeeld Europe/Brussel. De tijdzone bepaalt:
- Hoeveel uur verschil er is met de “wereldtijd” (UTC).
- Of en wanneer er zomertijd of wintertijd geldt.
De database die het allemaal weet: de “tz database”
De echte magie komt van iets wat de meeste mensen nooit zien: de IANA Time Zone Database (ook wel “tz database” genoemd). Dit is een wereldwijde lijst die alle tijdzones en hun overgangsmomenten bevat. Voor Europa staat daar bijvoorbeeld in:
“In de tijdzone Europe/Amsterdam wordt de klok op de laatste zondag van maart een uur vooruitgezet, en op de laatste zondag van oktober een uur teruggezet.”
Deze regels zijn niet gebaseerd op losse datums, maar op algoritmes die elk jaar opnieuw de juiste dag kunnen berekenen. Bijvoorbeeld:
“Laatste zondag van oktober, om 03:00 uur lokale zomertijd, wordt de klok één uur teruggezet naar 02:00.”
Dat kun je als algoritme schrijven als:
laatste_zondag_oktober = laatste_zondag_in_maand(jaar, oktober) tijdswissel = datetime(jaar, oktober, laatste_zondag_oktober, 3, 0)
Om te bepalen wanneer de klok moet verspringen, gebruikt de computer een eenvoudig maar slim algoritme. Het kijkt niet naar vaste datums (zoals “27 oktober 2025”), maar naar een regel: bijvoorbeeld “de laatste zondag van oktober”. Dat betekent dat het programma eerst berekent welke dag van de week de 31e oktober is, en dan terugrekent naar de dichtstbijzijnde zondag. Zo weet het systeem elk jaar opnieuw exact wanneer de overgang plaatsvindt, zonder dat er handmatig nieuwe datums ingevoerd hoeven te worden. Deze berekening gebeurt automatisch, op basis van wiskundige formules in de tz-database. Het mooie is: dit werkt overal ter wereld, voor elke tijdzone, en het maakt niet uit of het jaar 1995 of 2095 is — de computer kan het zelf uitrekenen.
Dat kleine stukje logica zit ingebakken in de database die elk besturingssysteem gebruikt (Windows, macOS, Linux, Android, iOS).
Hoe werkt dat als je offline bent?
Zelfs zonder internet weet je computer wanneer het wintertijd wordt, omdat:
-
- De regels lokaal opgeslagen zijn in het besturingssysteem.
- De klok van je computer blijft gewoon doorlopen.
- De computer kan elk jaar zelf berekenen wanneer de overgang plaatsvindt, dankzij de algoritmes in de tz-database.
Dus ook als je midden in het bos zit zonder wifi, schakelt je laptop netjes over naar wintertijd.
Waarom updates soms nodig zijn
Soms besluit een land om de zomertijd af te schaffen of te veranderen. In dat geval moeten de regels in de tz-database worden aangepast.
Daarom krijg je via systeemupdates af en toe nieuwe tijdzone-informatie — zodat je computer wereldwijd bijblijft.
Dus de volgende keer dat je computer automatisch overschakelt naar wintertijd, weet je dat er diep vanbinnen een klein stukje slimme logica aan het werk is — keurig volgens plan.